Het New Financial Forum organiseerde begin oktober een Learning Journey naar Griekenland: de noodzaak om nieuwe wegen in te slaan en daadwerkelijk te innoveren is nergens zo groot als in dit land in diepe crisis. Wat is er echt gaande in dit land? Wat weten we van dat land dat door veel Europese politici zwart wordt afgeschilderd, en tegelijkertijd al vijf jaar lang wordt uitgeroepen tot meest innovatieve land van Europa? Een korte en intensieve studiereis dwars door de Griekse samenleving. Met hartverscheurende taferelen en met tal van ontmoetingen met echte vernieuwers. De letterlijke vertaling van het woord crisis is ‘sta op’. Ook dat is wat er in Griekenland gebeurt. Mensen nemen het heft steeds meer in eigen handen om een duurzame toekomst te helpen bouwen. Echte innovatie komt vanuit de burgers zelf.
Kern van deze reis was een bezoek aan de fabriek van Coco-Mat. Initiatiefnemers van deze reis, Ivo Valkenburg, Willem Vreeswijk en Bibi Smissaert, kennen dit bedrijf al langer en wilden hun ervaringen graag delen op deze learning journey. Het bedrijf bevindt zich in Xanthi, zo’n 200 kilometer ten oosten van Thessaloniki, en werd eind jaren ’80 opgericht door de gebroeders Efmorfides met als enige doelstelling: klanten de gastvrijheid van de Grieken laten ervaren. Die gastvrijheid voel je in de winkels, de hotels van Coco-Mat, maar zeker ook in de fabriek. Tijdens de rondleiding werd al snel een aantal ingrediënten van het succes van Coco-Mat duidelijk. Zo zijn alle producten gemaakt van natuurlijk materiaal, worden de producten met liefde en aandacht met de hand gemaakt. De matrassen, kussens, meubilair, bedlinnen, etc worden in de fabriek gemaakt. Geen prikklokken voor de medewerkers, alle ruimte voor het ambachtelijke. Daarnaast neemt het bedrijf ook mensen aan met een geestelijke of lichamelijke beperking. Bij Coco-Mat kijkt men altijd naar wat mensen wél kunnen.
Aardappelbeweging
In nog geen drie dagen kwamen de deelnemers aan deze learning journey in contact met een veelheid aan inspirerende mensen en innoverende ondernemers. Zo gaf in Thessaloniki de 78-jarige professor Hristos Kamenides, initiatiefnemer van de zogenoemde Aardappelbeweging, een korte uitleg over zijn succesvolle initiatief.
Kamenides zei met pijn in het hart dat hij het betreurde hoe Europa tegen de Grieken aankijkt. “Grieken zijn keiharde werkers. Altijd al. Ikzelf heb altijd zeven dagen in de week gewerkt, twaalf uur per dag. Dan is het pijnlijk dat Europa roept dat Grieken lui zijn. En vervolgens maatregelen oplegt waarvan iedereen weet dat ze deze de crisis alleen maar verergeren. Hoe minder geld mensen hebben, hoe minder ze uitgeven, hoe minder productie, hoe meer werklozen, hoe armer het land, hoe hoger de schulden. Natuurlijk moeten we absoluut ook kijken naar onze politici en ons politieke stelsel. Maar de gewone Griek valt echt niet veel te verwijten.”
Zelf is Kamenides nog altijd zeven dagen aan het werk. De overheid heeft de pensioenen met 60 procent gekort. Met het beetje geld dat overblijft, ondersteunt hij nu de boeren van de Aardappelbeweging. Zelf heef hij niets meer en wordt hij financieel bijgestaan door zijn zus, die hij vroeger zelf hielp.
TEM
De Griekse stad Volos kent de alternatieve stadsmunt de TEM. De deelnemers aan de studiereis kregen de gelegenheid om te spreken met Christo Papaioannou (ict-specialist, webcoördinator en motor achter de TEM). Zij spraken eerlijk over de valkuilen en voordelen van de introductie van de nieuwe munt. “Ons geld is niet het probleem”, aldus Papaioannou. “De introductie van een nieuwe munt lost het probleem ook niet op. Wel zet het ons aan om na te denken hoe we met elkaar omgaan en waarom het geld op de eerste plaats is komen te staan en niet de mens. Mensen willen geen schulden maken, maar een dak boven hun hoofd, te eten en bouwen aan een veilige toekomst voor hun kinderen. Wij hebben deze munt opgericht als protestgeluid tegen de euro, tegen het huidige geldsysteem en uit solidariteit met iedereen die lijdt onder de crisis.”
Volgens Papaioannou is er vooral een mentaliteitsverandering nodig. “Alleen de invoer van een nieuw geldsysteem maakt mensen niet eerlijker. Wel worden de onderlinge relaties weer hersteld. Je weet wie er lid is van de gemeenschap, je levert diensten aan elkaar en we zijn volstrekt transparant over het geldsysteem. Iedereen kan zien waar het geld blijft.”
Sociale innovatie
Maria Peteinaki van Alternative Tours of Athens leidde de deelnemers rond in Athene. Zij had een speciale wandelroute voor de deelnemers samengesteld langs een aantal innovaties, midden in het armste gedeelte van Athene. Indrukwekkend was het bezoek aan een van de Social Clinics in Athene. Na vier trappen te hebben opgeklommen in een vervallen gebouw, is er provisorisch een kliniek en apotheek ingericht. Hier werken artsen, tandartsen, psychologen op vrijwillige basis om de allerarmsten van Athene de meest noodzakelijke gezondheidszorg te kunnen geven. Een vrouwelijke gepensioneerde arts vertelt dat dit initiatief op de ‘protestpleinen’ was ontstaan en dat het, hoe schrijnend het ook is, ook de artsen zelf weer een gevoel geeft dat hun werk echt bijdraagt aan de samenleving. Op de vraag hoe deze initiatieven worden gefinancierd, zei ze dat het meeste geld uit het buitenland komt. “Wij zijn daar ongelooflijk blij mee. En dit stelt ons ook weer in staat onze dienstverlening uit te breiden. Onze klinieken staan open voor alle vluchtelingen. We hebben zelfs een provisorische operatiekamer waarin we schotwonden en dergelijke kunnen opereren. Doordat er aan ons wordt gegeven, kunnen wij ook weer aan anderen geven. Voor ons is dat vanzelfsprekend. Het raakt ons dat zoveel landen deze mensen niet willen helpen, maar de deur voor ze dichtdoen.”
De Griek in onszelf
Als ‘afronding’ van de studiereis vonden in het Coco-Mat hotel Nafsika in Afthene ontmoetingen plaats met Maria Scordialos en Paul Efmorfides. Scordialos faciliteert op hoog beleidsniveau en op regeringsniveau dialoogsessies, onder meer op haar eigen biologische boerderij in Griekenland. Zij heeft gewerkt in Afrika, Noord-Amerika, het Midden Oosten en in Engeland. In Griekenland is zij dé expert op het gebied van innovatie, zowel binnen de bestaande systemen als daarbuiten. In 2013 gaf zij onder de titel ‘De Griek in ons allen’ een TEDx-lezing in Leiden. Zij vond het bezoek van het New Financial Forum aan Griekenland belangrijk genoeg om haar drukke programma even te onderbreken en naar het Coco-Mat hotel af te reizen en in twintig minuten haar visie op de crisis te delen. Haar thema: hoe kunnen we ons samenleving organiseren op een natuurlijke manier en niet als een machine. Zij vindt het bijzonder spijtig dat de Europese Unie de dialoog niet zoekt. “Zij leggen maatregelen op waarvan iedereen weet dat ze de burgers hard treffen en dat de economie er niet van uit het slop raakt. Er verandert zo niets wezenlijks. Je creëert geen duurzame wereld. Het enige wat je bereikt, is dat mensen nog minder geld te besteden hebben en de werkeloosheid verder stijgt. Ook de Griekse regering draagt niets bij om een duurzame oplossing mogelijk te maken. Hoe kun je een duidelijk ‘nee’ van de Grieken zomaar naast je neerleggen?”
De enige hoop die we hebben zijn de jonge mensen. In hun ogen zie ik de toekomst. Zij willen opstaan, zij willen niet meer wachten tot de politiek of het financiële systeem verandert, maar willen zelf het heft in handen nemen. Echte innovatie komt van de burgers. Zij hebben alleen mentors nodig die hen laten zien dat het ook echt anders kan en dat de huidige systemen, waarin we nu gevangen zijn, niet de enige mogelijke wereld is.”
Tussen de oren
Ook Paul Efmorfides wilde het bezoek van het New Financial Forum absoluut niet missen en gaf tussen twee vliegreizen door een korte acte de presence. Hij kijkt met een andere blik naar de Grieken. Volgens hem moeten de Grieken uit de auto. Zelf bezit hij geen auto, hij gaat overal op de fiets naar toe. Toen hij in november 2014 in Utrecht een presentatie gaf voor het New Financial Forum kwam hij vanuit zijn woonplaats Amsterdam op de fiets. Hij moedigt Grieken ook aan om de stad te verlaten. ”Ga het land verbouwen, ga terug naar het ouderwetse ambacht. Van de 11 miljoen Grieken wonen er 5,5 miljoen in Athene. Alles slipt hier dicht, ook de ambtelijke apparaten. We hebben een net zo groot ambtelijk apparaat als Engeland, waar 53 miljoen mensen wonen. Krankzinnig. Ga zelf aan de slag, beweeg, geniet van ons land, geniet van de zon en leer weer hoe gelukkig te zijn, leer wat geluk is en besef dat geld niet gelukkig maakt. Grieken moeten weer beseffen dat ze in het paradijs leven. De crisis zit tussen je oren. Nergens anders.”
Lessen
De learning journey naar Griekenland sloot één op één aan bij de doelstellingen van het Forum. Tijdens alle ontmoetingen was de boodschap in feite dezelfde: wacht niet tot anderen een betere sector of wereld mogelijk maken, maar sta zelf op, neem honderd procent verantwoordelijkheid voor alles en iedereen in je leven. Als je vindt dat het beter kan en moet, sta op, ga oprechte relaties aan, zoek de verbinding, zoek mede-innovators en medebouwers, stroop de mouwen op en ga aan de slag. Wijs niet langer naar anderen, verschuil je niet achter systemen en wetten die in de weg kunnen staan, maar sta op en ga bouwen. De vertaling van het Griekse woord crisis is letterlijk: sta op! Laten we in Nederland deze les ook omarmen. Sta op en sluit je aan bij New Financial Forum, de verzamelplek van positief ingestelde mensen die willen bouwen aan een betere financiële sector.
Het volledige verslag van deze learning journey verschijnt eind november in het themanummer Innovatie van het New Financial Magazine.